APELACIONI SUD - Pregled sudske prakse Apelacionog suda u Beogradu

7.07.2010.

Gž1 1069/10

REPUBLIKA SRBIJA
APELACIONI SUD U BEOGRADU
Gž1. 1069/10
Dana 07.07.2010. godine
B E O G R A D

U IME NARODA

APELACIONI SUD U BEOGRADU, u veću sastavljenom od sudija Borivoja Živkovića, predsednika veća, Vesne Martinović i Sanje Lekić, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužioca AA iz __, ulica __, koga zastupa advokat AB iz __, ulica __, protiv tuženog Privrednog društva "BB" koga zastupa BA, radi isplate uvećane zarade, odlučujući o izjavljenim žalbama tužioca i tuženog, protiv presude Opštinskog suda u Obrenovcu P1. 401/07 od 17.06.2008. godine, doneo je posle održane i zaključene rasprave pred ovim kao drugostepenim sudom dana 07.07.2010. godine kojoj su prisustvovali punomoćnik tužioca i punomoćnik tuženog, istog dana

P R E S U D U

UKIDA SE presuda Opštinskog suda u Obrenovcu P1. 401/07 od 17.06.2008. godine.

ODBIJA SE tužbeni zahtev tužioca da se obaveže tuženi da tužiocu po osnovu uvećane zarade od 24% za rad u smenama za period od marta 2005. godine do 01.07.2006. godine isplati i to:

 za mesec mart 2005. godine iznos od 3.507,01 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.04.2005. godine do isplate;
 za mesec april 2005. godine iznos od 3.686,23 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.05.2005. godine do isplate;
 za mesec maj 2005. godine iznos od 3.686,23 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.06.2005. godine do isplate;
 za mesec jun 2005. godine iznos od 3.688,35 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.07.2005. godine do isplate;
 za mesec jul 2005. godine iznos od 3.823,03 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.08.2005. godine do isplate;
 za mesec avgust 2005. godine iznos od 3.684,75 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.09.2005. godine do isplate;
 za mesec septembar 2005. godine iznos od 3.684,75 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.10.2005. godine do isplate;
 za mesec oktobar 2005. godine iznos od 4.068,43 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.11.2005. godine do isplate;
 za mesec novembar 2005. godine iznos od 4.068,43 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.12.2005. godine do isplate;
 za mesec decembar 2005. godine 4.068,43 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.01.2006. godine do isplate;
 za mesec januar 2006. godine iznos od 4.400,70 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.02.2006. godine do isplate;
 za mesec februar 2006. godine iznos od 4.400,70 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.03.2006. godine do isplate:
 za mesec mart 2006. godine iznos od 4.715,41 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.04.2006. godine do isplate;
 za mesec april 2006. godine od 4.175,73 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.05.2006. godine do isplate;
 za mesec maj 2006. godine od 4.761,25 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.06.2006. godine do isplate;
 za mesec jun 2006. godine od 5.662,22 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.07.2006. godine do isplate, kao i da tužiocu na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 114.400,00 dinara.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Opštinskog suda u Obrenovcu P1. 401/07 od 17.06.2008. godine u stavu jedan izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev, pa je tuženi obavezan da na ime neisplaćene uvećane zarade za rad u smenama za period od 23.03.2005. godine do 15.07.2006. godine isplati tužiocu i to: za period novčani iznos u vrednosti i sa zakonskom zateznom kamatom od datuma do isplate sve u roku od 8 dana po prijemu presude, dok je u preostalom delu preko dosuđenih iznosa i to za iznos u vrednosti za period i sa zakonskom zateznom kamatom od datuma do isplate tužbeni zahtev tužioca odbijen kao neosnovan, a stavom dva izreke obavezan je tuženi da tužiocu VV na ime troškova parničnog postupka plati iznos od 114.400,00 dinara u roku od 8 dana po prijemu presude.

Protiv ove presude žalbu su blagovremeno izjavili i to: tužilac pobijajući u pogledu odluke sadržane u odbijajućem delu stava jedan njene izreke, a tuženi pobijajući je u usvajajućem delu stava jedan i dva njene izreke, oba zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je podneo odgovor na žalbu.

Ispitujući pravilnost i zakonitost pobijane presude u granicama ovlašćenja iz odredbe člana 372. ZPP, Apelacioni sud u Beogradu, kao drugostepeni je našao:

 žalbe su osnovane, a tužbeni zahtev tužioca u celosti neosnovan.

Naime, prema razlozima pobijane presude među strankama nije sporno da je tužilac obavljao poslove na radnom mestu na kome je raspoređen ugovorom o radu u dve smene i to od 7-19 časova i od 19-7 časova ujutro, radi čega je prvostepeni sud našao da je rad tužioca organizovan u smenama pošto zaposleni menja smenu iz dana u dan. Međutim, po daljem nalaženju prvostepenog suda radi se o jednom, a ne o dva osnova zbog čega je tužbeni zahtev tužioca delimično usvojen, a odbijen za veći iznos od dosuđenog.

Ovakav zaključak ožalbene presude se ne može prihvatiti jer se ista zasniva na bitnim povredama odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 12. ZPP, a našta se osnovano ukazuje u žalbi tuženog. Naime, prvostepeni sud u ožalbenoj presudi tvrdi da je među parničnim strankama nesporno da je tužilac obavljao poslove na radnom mestu na kome je raspoređen ugovorom o radu u dve smene i to od 7-19 časova i od 19-7 časova ujutro a žalbom tužene se osnovano ukazuje da je ta činjenica bila sporna u postupku donošenja ožalbene presude. U tom smislu i sadržaj podneska tuženog od 25.12.2006. godine gde se navodi da je rad tužioca organizovan u turnusu kao i da svi zaposleni kod tuženog rade po rasporedu rada 12,24,72 odnosno 12,48 ( podnesak tuženog od 26.12.2006. godine ) a i sam tužilac je u svom iskazu naveo da je do prestanka radnog odnosa 30.06.2006. godine radio kod tuženog u sektoru proizvodnje po rasporedu od 7 ujutru do 19 časova uveče, sledeći dan od 19 časova do 7 ujutru, a da bi posle bio slobodan 72 sata ili 48 sati zavisno od prisustva dovoljnog broja izvršilaca.

Iz ovoga sledi i zaključak da razlozi o odlučnim činjenicama iz ožalbene presude protivreče sadržaju zapisnika o izvedenim dokazima a i navodima stranaka u postupku donošenja pobijane presude.

Pored toga prvostepeni sud je pobijanu presudu zasnovao i na pogrešnoj primeni materijalnog prava jer pod uslovom da se radilo o radu organizovanom u smenama tužilac bi imao pravo na uvećanje zarade po dva osnova primenom pravila iz člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu ( „Službeni glasnik RS“ broj 24/05 ). Ovo zato što za rad noću i rad u smenama ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade – najmanje 26% od osnovice, a pored toga radi se o različitim pretpostavkama za ostvarivanje prava na uvećanu zaradu po osnovu noćnog rada i rada u smenama ( rad noću se obavlja po definiciji iz odredbe člana 62. stav 1. ovog Zakona to je rad koji se obavlja u vremenu od 22-6 časova narednog dana, a rad u smenama ne prati rad noću).

Konačno i odluka sadržana u stavu dva izreke pobijane presude odnosi se na naknadu troškova parničnog postupka koji su dosuđeni drugom licu VV (ime tužioca je AA) što je poseban razlog i za ukidanje rešenja sadržanom u stavu dva izreke ove presude.

Takođe i u pogledu odluke u meritumu pobijana presuda je zasnovana na nepotpuno utvrđenom činjeničnom stanju, jer nije razjašnjeno da li je rad tužioca u periodu na koji se odnosi njegovo potraživanje bio organizovan u smenama ili ne.
U prisustvu ovih razloga ožalbena presuda je morala biti ukinuta.

Ovaj sud je kao drugostepeni radi utvrđivanja pravilnog i potpunog činjeničnog stanja održao raspravu pred drugostepenim sudom na osnovu ovlašćenja iz odredbe člana 369. stav 3. ZPP, pa je na toj raspravi ponovio dokaz izveden pred prvostepenim sudom, a imenovane kao na zapisniku sa ročišta od 07.07.2010. godine, pa je njihovom ocenom posebno i u vezi jedni sa drugim utvrdio pravno važne činjenice za odluku u ovoj parničnoj stvari.

Na osnovu saglasnih izjava parničnih stranaka tako je utvrđeno:

 da je tužilac bio u radnom odnosu kod tuženog i da je radio u periodu od 23.03.2005. godine do 30.06.2006. godine;
 da je tužilac radio kao radnik na dopremi uglja;
 da je rad tužioca u ovom periodu bio organizovan tako da je jedan dan radio od 7 do 19 časova, da sledećeg radnog dana nije radio 24 časa, da je sledećeg dana radio od 19 časova uveče do 7 ujutru narednog dana, da je potom imao odmor od 48 časova i ako je veća popunjenost odmor od 72 časa i tako neprekidno.

Kod ovih činjenica rad tužioca u periodu na koji se odnosi njegovo potraživanje nije bio organizovan kao rad u smenama. Naime, prema odredbi člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu za rad noću i rad u smenama ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade zaposlenom pripada najmanje 26% od osnovice koju čini osnovna zarada utvrđena u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu. Prema Direktivi 1993 o radnom vremenu (93/104/EC) rad u smenama znači bilo koji način organizovanja rada u smenama po kojem radnici svaki radni dan rade prema određenom obrascu, a koji mora biti kontinuiran.
Rad tužilaca nije rad u smenama jer tužilac ne menja smenu iz dana u dan odnosno iz nedelje u nedelju, već je rad tužilaca organizovan u preraspodeli rada tako da tužilac u određene dane rade duže od punog radnog vremena da bi narednog dana imao slobodan dan i to ako su prethodnog dana radili duže u dnevnoj smeni, odnosno dva slobodna dana ako su radili od 19 časova do 7 ujutru narednog dana ima odmor od 48 časova a 72 časa, ako je bila odgovarajuća popunjenost na njihovom radnom mestu.

Okolnost da tuženi nije doneo odluku o preraspodeli radnog vremena sama po sebi ne znači da taj rad gubi karakteristike rada u preraspodeli radnog vremena uz značenje iz odredbe člana 57. Zakona o radu. Prema toj normi poslodavac može da izvrši preraspodelu radnog vremena kada to zahteva priroda delatnosti, organizacija rada, bolje korišćenje sredstava rada, racionalnije korišćenje radnog vremena, izvršenje određenog posla utvrđenim rokovima. Ovde se upravo radi o preraspodeli radnog vremena, a taj rad nema karakteristike rada u smenama.

Pozivanje tužioca u odgovoru na žalbu, kao i na raspravi pred drugostepenim sudom na različitu praksu po ovom pitanju Okružnih sudova u Srbiji (Okružnog suda u Jagodini, Okružnog suda u Negotinu, Okružnog suda u Novom Sadu, Okružnog suda u Užicu ) zanemaruje da je i prema stanovištu prakse Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu se toleriše različita praksa instaciono viših sudova koji ne pokrivaju istu teritoriju sa stanovišta svoje mesne nadležnosti. Pored toga na teritoriji Republike Srbije sudska praksa i nije izvor prava a ranije Okružni sud u Beogradu i sada Apelacioni sud u Beogradu imaju isti stav po ovom pitanju.

Konačno kada tužilac insistira na odsustvu odluke o preraspodeli radnog vremena zanemaruje Uputstvo o organizovanju i evidentiranju časova zaposlenih koji rade u smenskom radu i stim u vezi pravilo iz odredbe člana 2. ovog Uputstva da je pravilo da mesečnim rasporedom smena odnosno turnusa svaki zaposleni ostvari 156 sati redovnog radnog vremena u smenskom rasporedu rada ( 12,24,72 odnosno 12-48 ) što odgovara mesečnom fondu od 174 sata van smenski zaposlenih.

Upotreba pojma smenski raspored rada u ovom uputstvu ne upućuje na suprotan zaključak s obzirom da se ovde koristi i iskaz rad u turnusu i da je taj rad prikazan kao rad 12,24,72 odnosno 12-48 časova.

Među parničnim strankama nije sporna činjenica da je tuženi tužiocu izvršio uvećanje zarade po osnovu smenskog rada od 2%, ali to je bez značaja u pogledu odluke o postojanju osnova za uvećanje zarade u ovoj parnici u prisustvu prethodnih razloga i kod činjenice da je to pravo tužiocu u ovoj parnici osporeno. Zato je bez značaja i okolnost što je u obračunskim listama tužiocu prikazan smenski rad a sa celine prethodno iznetih razloga. Ne radi se u konkretnom slučaju o smenskom radu ni zato što nije isti položaj sa stanovišta opterećenja rada i uslova rada zaposlenog koji stalno menja smenu iz dana u dan, odnosno iz nedelje u nedelju u odnosu na zaposlenog koji određeni radni dan radi duže od punog radnog vremena da bi potom imao 24 odnosno 48 ili čak 72 časa slobodnog radnog vremena.

Sadržaj obračunske liste sud je zato cenio ali isti nije prihvatio kao od uticaja za drugačiju odluku u ovoj parničnoj stvari.

U prisustvu prethodnih razloga kao neosnovan se pojavljuje i zahtev tužioca za kamatu kao sporno potraživanje deli sudbinu glavnog potraživanja.

Tužilac nije uspeo u sporu pa zato nema pravo ni na naknadu parničnih troškova primenom pravila iz odredbe člana 149. ZPP.

Sa izloženog, a na osnovu odredbe člana 376. stav 1. i člana 369. stav 3. ZPP, odlučeno je kao u izreci ove presude.

PREDSEDNIK VEĆA – SUDIJA
Borivoje Živković, s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Svetlana Antić